Rewolucja seksualna Minitela

Minitel - nazywany francuskim Internetem – został zamknięty definitywnie 30 czerwca br. Dlaczego Minitel przegrał z Internetem? Przede wszystkim dlatego, że są to modele sieci diametralnie różne. Minitel jest (był) siecią zamkniętą, wykonaną w 100% przez francuska biurokrację i całkowicie kontrolowaną przez państwo, natomiast Internet jest siecią otwartą, zdecentralizowaną funkcjonującą bez żadnej kontroli państwa mimo, że państwo finansowało w dużej części jego powstanie.

Minitel jest przeciwieństwem Internetu, jednak jego historia jest warta przypomnienia, ponieważ w momencie kiedy Internet jest coraz bardziej kontrolowany przez operatorów warto poznać historię sieci kontrolowanej i warto wiedzieć i bezustannie przypominać, że kontrola zabija sieć.

Minitel był systemem wideo tekstowym opartym na sieci Teletel zaprojektowanym w 1978 roku przez Francuskie Przedsiębiorstwo Telefoniczne i wprowadzonym na rynek w 1984 r. Mimo prymitywnej technologii Minitel odniósł ogromny sukces we Francji i rozrósł się do niebywałych rozmiarów. W połowie lat 90 –tych oferował on 23 tysiące usług i wystawiał rachunki na 7 miliardów dla 6,5 terminali Minitela (te terminale to nie były komputery).

Na czym polegał sukces Minitela, mimo bardzo ograniczonej technologii obrazu i przekazu. Przede wszystkim na polityce rządu francuskiego : w 1985 roku każdemu gospodarstwu domowemu dano możliwość otrzymania darmowego terminala Minitela w miejsce zwykłej książki telefonicznej, po drugie na prostocie jego użytkowania oraz systemu opłat dokonywanych w kioskach, co uczyniło go dostępnym i godnym zaufania dla każdego obywatela.

Jednak mimo zachęt ze strony rządu, mimo rozwoju usług za pośrednictwem Minitelu, telebankowość, telezakupy system się nie rozwijał tak jak oczekiwali tego jego twórcy. Minitel złapał wiatr w żagle dopiero wraz z wprowadzeniem linii do czatowania czyli messageries, z których większość szybko wyspecjalizowała się w ofertach seksu oraz rozmowach poświęconych seksowi (les messageries roses) i które za w 1990 roku odpowiadały za więcej niż połowę połączeń.

Tak więc to prostutki i ich protektorzy zwani alfonsami przyczynili się na przełomie lat 80-90-tych XX wieku do sukcesu Minitelu. Warto podkreślić, że rozwój rozmów porno-elektronicznych, stanowiących ekwiwalent seksu przez telefon nastąpił jednocześnie z niebywałym rozwojem i jednoczesnym strachem przed wirusem AIDS, którym ludzie zarażali się w trakcie stosunku płciowego. Minitel dokonał prawdziwej rewolucji seksualnej – jak pisał M.Castells – zdemokratyzował fantazje seksualne, te najbardziej intymne i dotychczas przez wszystkich starannie ukrywane. Minitel stał się wehikułem seksualnych i osobistych marzeń.

To oczarowanie intymnym wykorzystaniem Minitelu było krytycznym czynnikiem zapewniającym jego błyskawiczne rozprzestrzenienie się wśród Francuzów. Jednak Minitel przegrał z Internetem i to błyskawicznie. Dlaczego? Był on oparty na starych technikach obrazu i transmisji, co więcej nie był on oparty na zastosowaniu komputerów osobistych, lecz na prymitywnych terminalach co ograniczało jego możliwości przetwarzania informacji.

Jego sieciowa architektura zorganizowana była wokół shierarchizowanego systemu serwerów które – w przeciwieństwie do Internetu – uniemożliwiały – komunikację horyzontalną. Jak napisał jeden z badaczy Internet to : „wykorzenienie i złudzenie powszechnych połączeń ponad granicami i kulturami” natomiast Minitel to : „elektroniczna wersja wspólnego zakorzenienia”. Czy historia Minitela jest już zamknięta?

Otóż na prawie wszystkich uniwersytetach amerykańskich na których wykłada się przedmioty związane z współczesna kultura innowacyjną, powstają specjalne katedry poświęcone Minitelowi, który fascynuje jako genialny produkt francuskiej biurokracji i francuskiej kultury informatycznej. W USA, na pytanie, jakie trzeba tworzyć warunki ekonomiczne by upowszechniać innowacje, odpowiedź jest jasna – poznać historię odkryć sieciowych.

Piotr Piętak