Dwadzieścia jeden lat -25 sierpnia 1991 roku - temu, Linus Torvalds publicznie ogłosił na liście comp.os.minix, że pracuje nad swoim jądrem systemu operacyjnego. Pierwsze plany Torvaldsa były skromne — tworzony przez niego wolny klon Miniksa miał być małym, pisanym tylko dla zabawy i bardzo skromnym jądrem. Obsługiwana miała być wyłącznie architektura x86 i wąski zakres sprzętu (np. dyski twarde jedynie w standardzie AT). Rzeczywistość przerosła najśmielsze oczekiwania autora — obecnie Linux jest jednym z większych i znaczących projektów WiOO, obsługuje dziesiątki architektur systemowych i tysiące najróżniejszych urządzeń. Chociaż wśród użytkowników komputerów domowych nie odniósł spektakularnego sukcesu, jest szeroko wykorzystywany w systemach mobilnych, przemyśle, nauce, technice, biznesie, zaawansowanych systemach informatycznych.

Powstał – liczący setki tysięcy ludzi ruch społeczno-naukowy, który zmienił i zmienia rozwój technologii informatycznej, którego zasady doprowadziły do powstania Internetu. Prof. Staniszkis o społecznych konsekwencjach „wolnego oprogramowania” pisze w następujący sposób : „Ciągłe doskonalenie technik katalizowania pomysłów i przekształacania myśli w informację, a potem - w wartość komercyjną to podstawa sukcesu rynkowego Linuksa. Linux nie działa jak Windows – na zasadzie gotowego pakietu. Jego zewnętrzny pierścień jest wciąż zasilany nowymi rozwiązaniami, wprowadzanymi przez samych użytkowników. /…/ Moim zdaniem Linux i jego połączenie samoorganizacji z kontrolą mogą służyć jako model organizacji i władzy w XXI wieku”.

Na czym polega specyfika Linuksa? Czym jest system operacyjny ? Często odpowiadając na to pytanie informatycy tworzą niezbyt udane analogie jedni porównują go do dyrygenta który kieruje komputerem, inni w tym sam twórca Linuksa Linus Torvaldsen twierdzą, że system operacyjny jest czymś w rodzaju konstytucji państwa, a więc zbiorem praw – zapisanych pod postacią programów – które wyznaczają podstawowe zasady funkcjonowania komputera. Reasumując możemy zdefiniować system operacyjny jako oprogramowanie które rządzi działaniem komputera. Jest on przedłużeniem naszych dłoni ; jeżeli wysyłamy e-maila i po wpisaniu elektronicznego adresu i napisaniu listu przyciśniemy „Enter’’ – lub jak w Windowsie przyciśniemy „wyślij - ”wydajemy polecenie systemowi, który najpierw poddaje je analizie i następnie rozkazuje swoim podwładnym (programom) wykonanie naszego polecenia.

Jakie to są polecenia ? Ile ich jest ? W jaki sposób system operacyjny je organizuje ? Jeżli umielibyśmy odpowiedzieć na te pytania, zrozumielibyśmy działanie komputera i zrobilibyśmy pierwszy i najważniejszy krok w celu zrozumienia informatyki. Linux – dzięki zasadzie „open source” czyli otwartego źródła (o której za chwile) umożliwia nam to. Windows nie. Linux dostarcza nam teksty programów lub zrozumialej dokumentacje techniczną dzięki której możemy zrozumieć zasady w,g których jest on skonstruowany i jeżeli mamy na to ochote możemy coś sami w tych zasadach zmienić. Windows dokumentacji technicznej nie dostarcza i tych, którzy by chcieli ją zdobyć ściga przy pomocy sądów, policji i swoich służb specjalnych.

Mamy więc do czynienia z dwoma odmiennymi zasadami, które od wieków ścierają się determinując rozwój naszej cywilizacji. Z jednej strony tajemnica technologiczna skrzętnie chroniona w imię praw handlu opartych na prawie zysku czyli pieniądza, z drugiej jawnośc techniczna wyznaczona zasadami panującymi w nauce, które podlegają prawom upowszechniania wiedzy. Batalia między Windowsem i Linuksem nie jest więc polemiką między „zwariowanymi informatykami” lecz starciem określającym kształt naszej kultury i cywilizacji i ekonomii. Czym się charakteryzuje nasz świat dzisiaj dobie globalizacji i informatyzacji ?

Podstawowa zasada funkcjonowania Linuxa polega na tym, że można stworzyć coś o dowolnym stopniu złożoności wykorzystując jedynie powiązania między prostymi rzeczami. W Linuksie wystepuje specyficzne pojęcie procesu. Czym jest proces ? Proces – najogólniej rzecz biorąc – to coś w wyniku czego powstaje coś innego. Linux umożliwia budowanie kanałow komunikacyjnych (nazywanych „pipes” czyli rurami) między nieskomplikowanymi procesami w celu rozwiązania złożonego problemu. W źle zaprojektowanym systemie istnieją oddzielne interfejsy dla wszystkich operacji. W Linuksie wręcz przeciwnie. System operacyjny daje ci małe cegiełki, z których możesz stworzyć wszystko co chcesz. Te małe cegiełki mogą być łączone w struktury o dowolnym stopniu złożoności.

Dodajmy, że pierwsze prace nad Unixem były prowadzone pod koniec lat 60-tych pracowników na początku 70-tych, prace nad systemem prowadzone były przez pokolenie hippisów, ale hippisów bo tacy naprawde istnieli w świecie techniki. Wiele elementów ideologii Unixa miało ścisły związek z systemem wartości wyznawanych przez dzieci-kwiaty : sama zasada „otwartego żródła” ,wolnego oprogramowania i antychierarchiczności systemu  była częścią rewolucyjnej ideologii pokolenia 68.

Piotr Piętak