ACTA - krucjata przeciwko liberalizmowi ery Internetu

Aktualny kryzys zainicjował krucjatę przeciwko liberalizmowi ekonomicznemu. „Kontrolować”, „reglamentować”, „karać”, „ograniczyć samowole rynków”, tego typu ideologia opanowuje powoli polityków zarówno z lewa jak i prawa. Ten populistyczny dyskurs polityczny, jest całkowicie sprzeczny z podstawami funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego oraz z elementarnym doświadczeniem tysięcy firm, które w wyniku umasowienia dostępu do internetu muszą przystosować funkcjonowanie swych przedsiębiorstw do gospodarki ery informatyzacji i globalizacji. Porozumienie ACTA – jeśli zostałoby wprowadzone w życie – zlikwidowałyby resztki kapitalizmu funkcjonującego, a w zasadzie ledwo dyszącego, - w UE. ACTA to wymysł biurokratów bezradnych wobec procesu globalizacji i informatyzacji.

Internet zmienił konsumentów w tzw. „prosumentów” czyli aktywnych współuczestników procesu tworzenia produktu. W tych nowych warunkach przedsiębiorstwa zrozumiały, że to nie tylko konkurencja lecz także umiejętność współpracy z innymi firmami oraz użytkownikami internetu jest kamieniem węgielnym liberalizmu ery informatyzacji.

Dla firm i ich akcjonariuszy staje się powoli jasne, że w dobie internetu warunkiem przetrwania i rozwoju jest nie trzymanie w tajemnicy zasobów wiedzy (patenty, tajemnica handlowa) przedsiębiorstwa tylko ich (przynajmniej częściowe) upowszechnienie w celu jak najszybszego nawiązania współpracy z użytkownikami „światowej pajęczyny”, którzy interesują się daną dziedziną produkcji.

Liberalni przedsiębiorcy wykorzystali stworzone w internecie specyficzne formy produkcji informatycznych towarów, która oparta jest na współpracy i jawności a nie na konkurencji i tajemnicy handlowej. Liberalizm samoogranicza się redefiniując radykalnie pojecie „konkurencji” i „tajemnicy handlowej”. W tym empirycznym a nie ideologicznym zadaniu, mogą mu przeszkodzić państwa a przede wszystkim ich przywódcy, którzy w czasach kryzysu wprowadzają prawodawstwo ograniczające możliwość wymiany informacji w internecie oraz różnego rodzaju lewicowi „naprawiacze” natury ludzkiej dla których każdy żywiołowy proces ekonomiczny jest z definicji wrogiem nr 1 „postępu”.

Ostatnie 10 lat nie jest kryzysem liberalizmu lecz wręcz przeciwnie jednym z największych zwycięstw liberalnej doktryny która udowodniła raz jeszcze, że wyrasta nie z ideologii lecz realnych problemów z którymi stykają się firmy w swym codziennym funkcjonowaniu na globalnym rynku. W jaki sposób liberalizm – a raczej przedsiębiorcy - dostosował swoje działanie do zasad współpracy, samoorganizacji i partnerstwa na których oparta jest produkcja oprogramowań informatycznych i portali obywatelskich?

Kapitalizm zamknięty contra kapitalizm otwarty

Od początku lat 70-tych XX wieku rozwój przemysłu komputerowego naznaczony był zaostrzającą się w miarę upływu czasu konkurencją między dwoma modelami informatyki opartymi na całkowicie odmiennych zasadach prawnych, ekonomicznych i handlowych. Symbolem tego konfliktu są systemy operacyjne : Windows, produkt Microsoft-u i Linux oprogramowanie stworzone przez fińskiego studenta Linus Torvaldsena. Pierwszy model opiera się na zasadzie prawa własności oprogramowania, drugi natomiast pozwala wszystkim użytkownikom zmieniać oprogramowanie, i następnie je rozpowszechniać, co umożliwia po raz pierwszy w historii gospodarki realizacje modelu darmowej produkcji opartej na wspólnocie, współpracy i samoorganizacji, a nie hierarchii i zwierzchnictwie.

Samoorganizujący się przy pomocy Internetu, jego użytkownicy i konsumenci dóbr informatycznych doprowadzili w bardzo krótkim czasie do upowszechnienia tzw. produkcji partnerskiej inaczej nazywanej globalną współpracą, której przykładem jest serwis społecznościowy MySpace, encyklopedia Wikipedia, system operacyjny Linux czy YouTube.

Wszystkie narzędzia dzięki którym możemy „buszować” po Internecie zostały zbudowane dzięki współpracy informatyków którzy oddawali je społeczeństwu sieciowemu za darmo co niesłychanie przyspieszyło rozprzestrzenienie się „światowej pajęczyny”. Produkcja partnerska oparta jest na czterech filarach;otwartość, partnerstwo, wspólnota zasobów, działanie na skalę globalną.

Trzy pierwsze zasady są sprzeczne z funkcjonowaniem firmy w klasycznym XX wiecznym otoczeniu gospodarczym. Jednak upowszechnienie internetu i zdumiewający przyrost mocy obliczeniowej domowych komputerów dokonał prawdziwej rewolucji „uczestnictwa”, ponad 1,5 miliarda internautów stało się z dnia na dzień potencjalnymi producentami. Ekonomia konsumeryzmu zmienia się w ekonomię produceryzmu partycypującego, ponieważ internauci dysponują narzędziami – dostarczanymi im darmowo przez firmy np Apple - zmieniających ich w wytwórców.

Tempo zmian i ciągle ewoluujące – oraz coraz bardziej wyrafinowane – wymagania klientów są tak znaczne, że firmy chcące zaspokoić zewnętrzne potrzeby nie mogą już polegać wyłącznie na własnych zasobach i relacjach z wypróbowanymi partnerami biznesowymi. Firmy muszą umieć nawiązywać kontakty z internautami i nauczyć się współpracować z konkurentami, partnerami i klientami. Klienci pragną przede wszystkim coraz szybszego wprowadzania innowacji i chcą uczestniczyć w kontroli jej upowszechnienia. Nie zgadzają się na narzucanie przez firmy standardów, które mogą być niezgodne z standardami domowych komputerów.

 Przekonał się o tym ZUS próbując narzucić swoim klientom korzystanie tylko z systemu Windows na swoim portalu internetowym. Internauci się zbuntowali i zmusili – jedną z najpotężniejszych instytucji w III Rzeczpospolitej – do zainstalowania na swoim portalu właśnie systemu Linux. Czyli zmusili ZUS do otwartości. Przez całe lata 80 i 90 potężne firmy informatyczne walczyły z systemami otwartymi, domagały się wprowadzania patentów jako najpewniejszej ochrony zasobów wiedzy należących do firm by w końcu – pod wpływem użytkowników internetu dla których wolność informacji jest paradygmatem ich kultury – zaniechać tej walki i masowo wprowadzać na rynek produkty oparte na systemie operacyjnym Linux. IBM, Sony, Motorola, propagują ten darmowy system, a nawet uczestniczą w jego udoskonalaniu.

Produkcja partnerska

Jednak prawdziwą rewolucją wprowadzoną przy produkcji systemu Linux, jest zanik struktury nakazowo-hierarchicznej, którą zastąpiono horyzontalną współpracą między informatykami biorącymi udział w jego budowaniu. Tą nowa formę organizacji nazwano partnerstwem. Zasada partnerstwa jest stosowana na masowa skalę w mediach, rozrywce i kulturze oraz na rynku oprogramowania, jednak w ostatnich latach coraz częściej stosują ją firmy produkujące dobra materialne, takie jak samochody, rowery, samoloty czy motocykle. Produkcja partnerska sprawdza się przede wszystkim w dziedzinie dóbr informacyjnych, ponieważ dobra te łatwo podzielić na szereg podzespołów (programów), zwanych modułami, które następnie można złożyć w finalny produkt.

Jeżeli dobra materialne będzie się projektować tak by składały się z wielu wymiennych części, które z łatwością można zamienić bez szkody dla funkcjonowania całego produktu to wtedy luźno powiązani ze sobą dostawcy mogą zająć się projektowaniem i produkcją komponentów z których złożony jest produkt finalny. „Tak naprawdę Boeing 757 to pewna liczba podzespołów latających razem w zwartym szyku” stwierdził Phil Condit były dyrektor fabryki Boeinga.

 W odniesieniu do następnej generacji samolotów brzmi to jeszcze prawdziwiej bowiem są one budowane na zasadach przypominających środowisko programistów Linuxa. W przeszłości partnerzy i dostawcy dopiero w końcowej fazie projektowania włączali się w prace zespołu Boeinga opracowującego specyfikacje techniczne poszczególnych komponentów. Dzisiaj projektowanie komponentów polega na przekazaniu tego zadania właśnie dostawcom, którzy, wykonują tą pracę znacznie efektywniej gdyż od początku są wciągania w tworzenie zespołu opracowującego nowy model Boeinga, a ponadto znają o wiele lepiej funkcjonowanie swoich fabryk ich zalety i mankamenty.

 Ten sposób konstruowania samolotu przypomina składanie zabawki z „klocków lego”. Do udziału w pracach nad budowa nowego modelu samolotu zaproszono nawet pasażerów, dla których otwarto internetowy portal służący do zgłaszania sugestii w wyposażeniu wnętrza itd. Nowy sposób produkcji zakłada, że firma Boeing przekazuje dostawcom swoja wiedzę a nawet tajemnicę handlowe i niektóre patenty. W takiej sytuacji powstaje pytanie zasadnicze : jak określić formalne granice firmy? Jak precyzyjnie określić co powinno się znajdować w wewnętrznych strukturach firmy, a co – poza nimi? Co tak naprawdę jest jej najwartościowszym aktywem?

 Z jednej strony nie ulega wątpliwości, że firmy muszą strzec swojej intelektualnej własności o zasadniczym znaczeniu np dla firmy Boeing tą rolę spełnia wiedza na temat budowy skrzydeł samolotu. Z drugiej strony, trzeba pamiętać, że firmy nie mogą dzisiaj efektywnie współpracować jeśli wszystko skrywają przed światem. Japońska firma Mitsubishi współpracuje z swoim konkurentem firmą Boeinga przy budowie samolotów z tzw. materiałów kompozytowych, które są lżejsze od aluminium mając nadzieję, że dzięki temu zdobędą potrzebną wiedzę do samodzielnego konstruowania skrzydeł.

 Okazuje się, że największymi przeszkodami na drodze do efektywnej współpracy nie są problemy technologiczne, ale zagadnienia związane z ochroną własności intelektualnej. W produkcji partnerskiej coraz trudniej zdefiniować firmie co jest jej najwartościowszym aktywem intelektualnym, ponieważ zatajanie jakichkolwiek informacji może doprowadzić do porażki całość projektu. Produkcja partnerska to umiejętność współpracy, ta cecha jest paradygmatem kultury chińskiej i właśnie tam, po złagodzeniu przepisów pod konie XX wieku prywatne firmy w krótkim czasie przejęły państwowe zakłady produkujące motocykle i w ciągu kilku lat stosując metody produkcji partnerskiej osiągnęły spektakularne sukcesy.

Chiny - naśladowcy i innowatorzy

W 1997 r. producenci z Chin sprzedali 10 mln. motocykli, w 2001 11,5 mln., a w 2004 – 15 mln maszyn. W 2005 r. eksport motocykli wyniósł 7 mln sztuk (w porównaniu z mniej niż 500 tys. w 2000).Chińskie fabryki produkują motocykle na rynki Indii, Pakistanu, Wietnamu i powoli wypierają z rynku azjatyckiego swych japońskich mistrzów, Hondę. Prawdą jest bowiem, że chiński sukces związany jest z imitacją i podrabianiem wzorców japońskich z jednoczesnym wprowadzeniem do produkcji motocykli oryginalnych zasad produkcji partnerskiej.

 Bowiem w przeciwieństwie do Japończyków, Chińczycy podkreślają modułowąarchitekturę motocykli, która pozwala licznym dostawcom na dołączanie składowych podsystemu (np systemu hamowania) do standardowych interfejsów. W ten sposób zaawansowane projekty przedstawiane są w postaci ogólnych założeń, które umożliwiają dostawcom na wprowadzanie zmian w komponentach, bez równoczesnego modyfikowania całej architektury.

 Specjaliści nazwali ten samoorganizacyjny się system projektowania i produkcji „zdecentralizowana modularyzacją”. Jest rzeczą zdumiewającą, że wbrew przewidywaniom, iż taki zdecentralizowany system produkcji może prowadzić do chaosu, skutkuje on coraz wyższym stopniem specjalizacji i wydajności co umożliwiło – w ciągu 5 lat - obniżenie ceny motocykla z 700 do 200 dolarów. W czasach internetu chaos jest wydajny, hierarchiczny porządek, nie.

 Produkcja partnerska jest w Polsce praktycznie (poza kilkoma uniwersyteckimi środkami) nieznana i niepraktykowana, brak kultury kontraktu, brak wzajemnego zaufania i bezdyskusyjne propagowanie w środkach masowego przekazu przebrzmiałych dogmatów liberalnych z XIX wieku, uniemożliwia przystosowanie się naszym firmom do liberalizmu ery internetu, który słowo „konkurencja” zastąpił słowem „współpraca” i „samoorganizacja”.

Nasze - z każdym dniem coraz większe – opóźnienie cywilizacyjne wynika głównie z tego, że pod pojęciem liberalizmu rozumiemy i co gorsza praktykujemy, zasady zarzucone przez współczesnych przedsiębiorców, liberałów z krwi i kości a nie dogmatyków wspominających stare dobre czasy. Liberalizm współczesny dokonał asymilacji swoich wczorajszych przeciwieństw, a w Polsce nawet tego nie zauważono. ACTA uniemożliwią rozwój liberalizmu ery Internetu w naszym kraju, dlatego to porozumienie jest głównym wrogiem postępu ekonomicznego. Młode pokolenie Polaków zdaje sobie z tego doskonale sprawę.

Piotr Piętak